MỤN TRỨNG CÁ - TỪ CƠ CHẾ BỆNH SINH ĐẾN HOẠT CHẤT ĐIỀU TRỊ - PHẦN 2

by

10.1007/s00403-019-01908-x

ThS. BS. CK1. Hoàng Phạm Nhật Quang
Phẫu thuật tạo hình – Thẩm mỹ

Nối tiếp phần 1, chúng ta sẽ đi tìm hiểu đầu tiên với các tế bào tuyến bã, các tế bào này nằm tập trung ở vị trí nang lông tuyến bã, là khu vực chính diễn ra các quá trình mụn trứng cá viêm và không viêm.

QUÁ TRÌNH BỆNH LÝ TRÊN TẾ BÀO TUYẾN BÃ

Trên tế bào tuyến bã xảy ra hai quá trình: tăng hoạt tuyến bã (hyperseborrhea) và rối loạn chất bã (dysseborrhea). Tăng hoạt tuyến bã gây bất thường số lượng chất bã tạo ra, còn rối loạn chất bã là sự bất thường về các thành phần của chất bã. Các thay đổi chuyển hóa này giúp C. acnes sinh sôi mạnh, hình thành các biofilm, thúc đẩy quá trình viêm, rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ, thúc đẩy hình thành nhân mụn.

Androgen có khả năng kích thích tăng tổng hợp lipid, tăng hình thành và biết hóa tế bào tuyến bã.

Androgen sau khi gắn với thụ thể androgen nằm trên nhân tế bào sẽ làm tăng phosphoryl hóa các mTOR. Các so sánh vùng da mụn trứng cá với vùng da không mụn trứng cá ghi nhận có hiện tượng tăng biểu hiện tại nhân và tế bào chất của mTOR ở các tuyến bã nhờn bị viêm. mTOR là nhân xúc tác của mTOR C1, chất thúc đẩy hình thành lipid thông qua kích hoạt SREBP-1.

Androgen cũng ức chế con đường tín hiệu của Wnt | β-catenin nội sinh. Điều này kéo theo tăng biểu hiện các gene đích Wnt | β-catenin như c-MYC, thúc đẩy sự biệt hóa các tế bào tuyến bã. Tăng biệt hóa tế bào tuyến bã làm tăng lượng ARs ở nhân và peroxisome proliferator-activated receptors (PPARs). Thành phần lipid sẽ tích tụ lại dần dần cho đến khi tế bào tuyến bã biệt hóa hoàn toàn, vỡ ra và giải phóng chất bã vào ống tuyến bã.

 


Con đường tín hiệu của IGF-1 đóng vai trò quan trọng hơn so với tín hiệu androgen. Các bệnh nhân hội chứng Laron, khi điều trị với IGF-1 liều cao, sẽ xuất hiện các triệu chứng cường androgen và nổi mụn trứng cá. Trong khi đó, ở các bệnh nhân không điều trị IGF-1 quá cao sẽ không bị mụn trứng cá. Từ đó cho thấy, tín hiệu IGF-1 đóng vài trò trung tâm trong việc hình thành mụn trứng cá.

Insulin và IGF-1 khởi động chuỗi PI3K | Akt, giảm biểu hiện của FOXO1. FOXO1 là yếu tố trung tâm trong cơ chế bệnh sinh của mụn trứng cá. Yếu tố này ngăn hình thành lipid thông qua việc ức chế biểu hiện của SREBP-1, đồng thời ngăn kích hoạt chuyển mã AR. Bên cạnh đó, FOXO1 kích hoạt con đường AMPK, giảm mTORC1. Vì thế, khi Insulin và IGF-1 làm yếu đi biểu hiện của FOXO1, chúng làm tăng tổng hợp lipid.

Một số yếu tố cũng ảnh hưởng đến hoạt động tế bào tuyến bã gồm có CRH, α-MSH, substance P. Vai trò của CRH và substance P thường thấy trong mụn trứng cá do stress.

Bên cạnh vấn đề tăng tiết bã nhờn, thành phần chất bã thay đổi cũng liên quan đến sự hình thành mụn trứng cá. Thay đổi chủ yếu nằm ở tỉ lệ giữa palmitic và palmitoleic đi kèm với tăng linoleic acid.

Leptin là thành phần được tiết ra từ các tế bào mỡ, có vai trò trung gian giữa quá trình chuyển hóa mỡ và hiện tượng viêm ở các tế bào tuyến bã.

LIÊN HỆ VỚI ĐIỀU TRỊ

Hoạt chất gây ức chế tổng hợp androgen có spironolactone và thuốc tránh thai.

Các nghiên cứu trên thế giới với spironolactone và hiệu quả điều trị với mụn trứng cá nội tiết hoặc dạng nặng kháng trị.

-       Spironolactone ức chế sản xuất testosterone, đồng thời ức chế cạnh tranh với DHT và testosterone trên thụ thể androgen của da.

-       Thuốc tránh thai ức chế hoạt động 5-α-reductase, chẹn vào các thụ thể androgen, tăng lượng SHBG làm giảm testosterone tự do. Thuốc tránh thai còn làm giảm sản xuất androgen tại buồng trứng.

Một số hoạt chất có cơ chế đối vận trên thụ thể của tế bào tuyến bã như flutamide, tuy nhiên chưa được FDA chỉ định cho điều trị mụn trứng cá.

Hoạt chất ức chế tổng hợp lipid thông qua các tín hiệu PI5K | Akt | FOX1 | mTOR hoặc AMPK hiện tại có EGCG, isotretinoin và metformin.

-       EGCG giảm lượng mTOR, giúp giảm hình thành lipid do IGF-1. EGCG cũng kích hoạt tín hiệu AMPK | SREBP-1, qua đó giảm tạo chất bã.

TheOrdinary

Sản phẩm làm mưa làm gió trên thị trường thế giới và cả Việt Nam. 
Nhiều nghiên cứu cho thấy EGCG 2% hỗ trợ điều trị da mụn trứng cá
và chống oxy hóa rất tốt.

-       Isotretinoin uống làm tăng biểu hiện các protein FoxO1 và FoxO3, thúc đẩy apoptosis của tế bào tuyến bã

Sản phẩm khá là quen thuộc và được bày bán khá dễ dàng ở Việt Nam. 
Tuy nhiên khi sử dụng kèm rất nhiều biến chứng nên 
các khách hàng sử dụng nên tham khảo ý kiến của Bs nhé.

-       Metformin có nhiều ưu thế trong điều trị mụn trứng cá kèm hội chứng buồng trứng đa nang. Metformin kích hoạt tín hiệu AMPK, qua đó ức chế mTORC1.

Nhiều hoạt chất khác ức chế các enzyme liên quan đến tổng hợp lipid vẫn đang được nghiên cứu.

Tóm lại: Spironolactone và thuốc tránh thai hiện nay được dùng trong trị mụn là đánh vào cơ chế ức chế tổng hợp androgen, giảm các tín hiệu của thụ thể Androgen trên nhân của tế bào tuyến bã. Isotretinoin uống, EGCG trong chiết xuất trà xanh, và gần đây là metformin được sử dụng nhằm ức chế tổng hợp lipid chất bã qua các con đường tín hiệu trong tế bào tuyến bã.